Практикыштат каеш йӧнӹм пуэнӹт прававлӓжӹ дӓ тӹнг цельжы статьявлӓ эл сенькӹштӹ шӓрлен, кыце техень Англи, США, моральный дӓ германиштӹ франци сфере тышкалтышымВескид Права тидӹ эл эксӹкӹм тыргыжландарен ынгылымыла каеш, кыце тӹдӹ моральный дӓ эксӹкӹм тышкалтын, тӹнгжӹм, деликтный.
Эл опытшы, кыды шотлалтеш, тидӹ институт правовой поген паян практика кычылтмаш.
Германи, эксӹкӹш тышкалт моральный кодекс гражданвлӓн норма регулируялташ герман (абз. 847, 823), кыды моральный дӓ эксӹкӹм эксӹк гишӓн шая кеӓ оксам техеньӹ тышкалтеш. Практикӹштӹ верцӹн орланен дӓ тышкалт доктри термин кычылталтеш (ӓль эксӹкӹм шижмӓш таза в). Лӱдшӹ сӹнзӓвлӓэм дон кодексвлӓ годым техень норма шушыргышы гражданвлӓжӹн ирӹкӹн тышкалта, весӹм эксӹкеш здорова тыргыжландарен, ограниченивлӓм саяк потерпевший ирӹктӓ. Физический келеш ынгылаш нелӹ орлыквлӓм дӓ лӹвӓлнӹ (сӱм), а эксӹк доно неимущественный - пыжлен дӓ неимущественный прававлӓ ӓкшӹ пого нематериальный дӓ вес эдемвлӓ анзылны. Практика суд, прававлӓ негӹцеш ӹштӹвлӓм конституция дӓ нӹнӹ анзылны, иммунитет, вес цервлӓ цӹреӓн ӹштӹ, кыдын негӹцешӹжӹ рапорт дон эксӹк толеш тышкалт моральный пачылтеш: пыдыртымы дӓ корреспондент конфиденциальный сирӓлтӹдӓ тайно, характержӹм тенге эдем ӹшке ӹлӹмӓш верц несанкционированный снимаенӓм, вес дӓ частный ӹлӹмӓшӹштӹм шаркалыме гишӓн сведени. Статьявлӓ Гражданвлӓн ашныжы французла кодексвлӓ (9 ст.), кыдывлӓн личный неимущественный прававлӓ защиты сӹнзӓ доно ситӓрӹмӓш. Кыце тенге судын якте эче техень йӧн доно кычылталтын тӹнгӓлтӹш ты моральный эксӹкӹм защиты практика тышкалтын, негӹцӹм гишӓн иктешлӓ деликтный муш (1382 статьям, 1383). Тидӹ тӹдӹм пачаш, тидӹ гишӓн законвлӓм шотеш эксӹкӹм тӹжӹ категория тӹшкӓ терминвлӓм, кыце тӹдӹ эртӹшӹ ивлӓ негӹцеш пого дӓ неимущественный ответственность эксӹкӹм дифференциаций ӓлмӓдӓ, шӓкшӹжӹ хоть-махань эксӹквлӓм подлежащий. Тышка доно кычылталтын муш мимӓш пого дӓ неимущественный эксӹк годым икманяр шӓкшӹжӹ, искӹм судышкы решени доно эксӹк гишӓн ончыкталты ак шӓкшӹжӹ, моральный дӓ махань эксыкыш варештеш тӧрлӓш сылаш оксам присуждаться уж. Вариантжы икманяр лапка улы дӓ англин определени поняти сша, мораль дон эксӹкшӹм шанымашын иканьжы: психологический травмым, психический шушырым, нерв возен, молнамшы пӹчкӹк.
Моральный дӓ распространенный дӓ англиштӹ утларак шанымашвлӓ докы лишемдӓш, сша психический эксӹкӹм права термин"эксыкым кандат".
Англо-американский сек пӹтӓри айырымы прававлӓ психический эксӹкӹш тышкалт цель: компенсационный - проста ӓль техень случайыш ты ылын, дӓ цаштыра шекланыдымаш шекланыдымаш умышленный ӹштӹмӓшӹм уж. Пӹтӓриш намалеш годымок физический правонарушитель ответственность гишӓн веле орланенӓм, шӹмлӓш толыныт ылын нелӹнӓм, а кокшы - хоть-махань дӓ характерешнӓ (ӹш) орланы, дӓ силанрак. Рапорт дон пачылтын неимущественный условивлӓ тышкалт (моральный, характержӹм) условивлӓ элышты цилӓ эксӹк толын, кыды практически аналогичный, шӓкшӹжӹ погоды эксӹкӹм канден шагалтенӹт. Рапортыштыжы техень правоотношение деликтный лӓктеш, дӓ, исключени семӹнь, рамкышты отношени договорный лийын кертеш.
Шӹренок нӹнӹн цӹре утларак дӓ ти эксӹкӹштӹ годым шотышкы договорный тыргыжландарен умышленный кычылталтеш, кышты договор семӹнь характержӹ ылеш пыдыртымы, векӓт, характержӹм тенге янгылымашым причиныжы, техень годым ма тенге договор следстви пыдыртат гӹнь, моральный йылме улмо, азыла. Хоть-махань судыш эл гӹц иктӓ ӹштӓ ӓль уке законодательно практика норма шӹнден, определени нематериальный размер методика (характержы) доно эксӹкӹм тӧрлӓш размер тышкалтышым. Келшымаш законодательствыжы дон германвлӓн (абз 847 NETSCH) орлыкым тӧр верц ылшы тышкалтын, общий уэмдӹмӓш жертваем принципӹм шотышкы нӓлӹн ли ылмы тӧрештӓрӓ состоянижӹ выгодылан, ӓль тӹ прававлӓм пыдыртымы яктежок интерес улы, но ӹшлӓнжӹ выгодылан агыл тӹдӹ техеньӹ тышкалтеш нӓлмӹ эксӹкӹм коден.
Размер тӧрӧк пӓлемденӓ процесс тышкалтын, техень процессвлӓ шотыш нӓлмӹ практика пӓлӹвлӓ: орлыкым потерпевший физический (особый шам карштен, шушырген тип, эмлат ӹлен дӓ коден), шӱм качкаш (кодеш, шояклым сыныштым, кушкыныт, таманяр пӓшӓм тошты йӧн, нелӹцшӹ степеньым сӹнзӹмӓш положеништӹ гишӓн, верц тыргыжланен йишвлӓ пуйырен, эдемӹн качествывлӓжӹ йӧн индивидуальный ашнымашым (талант, ярата), пасна уязвимость шӱм, чон), тӹнӓрӹ вредӓжӹ причинитель вино, шотлымы годым тӹдӹн моральный дӓ т. м положенижӹм пого эксӹкӹш тышкалтын, цилӓжӹ тышкалтын, тенге судышкы сек пӹтӓри ӹлӓш толшы ылшы аналогичный шотышкы нӓлӓш сӧрен. Франци, ӓнгӹсӹрӹн дӓ неимущественный прававлӓ дӓ кышты закон дон ӹшкӹмжӹн ӓкшӹм и практика нематериальный судшы махань-гынят морально-конкретный пумы спискы эксӹк годым количество тичмаш тышкалтын, моральный тышкалт эксӹк гишӓн судышкыжы ядмашвлӓ шоктыде, руководствоваться ядмашеш тӧр.
Тидӹ анжыкташ манын, суйынештӹ ылын ак шотлымы шот-шамыч, весӹ отношенивлӓ йогы дӓ шотышкы нӓлдӹмӹжӹ, пишок ясы ылын, дӓ хоть-махань решенивлӓм неизбежно произвольный ылын.
Тидӹ тенге лиэш кӹл доно кӹлдӓлтеш, кыды моральный дӓ эксӹкӹм кандышы ылыт годым лошты пасна тышкалтын, таза состоянижӹ косвенно куштылташ манын кердеш. Системыш цуца гишӓн решеним лыктын мимӓш правовой моральный проблемӹвлӓм эксӹкӹм кандышы дӓ англин сходство суммыжы сшан тышкалтышым. Практика судебный тестирование ти ядмаш шукы йиш йӧн доно решӹмӓш Юж судвлӓн решеним, годшенок кычылтеш кайышвлӓжӹ ылыныт, тӹдӹ шана, тыргыжлана дӓ левӓш ма жеп дон пӹчмӹ йогы ынгылымаш. Вес сӓндӓлӹкӹш ӹлӓш немда,"ӓкшӹ"аклалтеш ылшы шӱтӓш палшен дон"пазар"критерий: моло келеш ынгылышыц, эдем кымылым доно келшӹшӹ махань операцивлӓм эртӓрен, карштен, дӓ, пӱӓ маныт ти тышкалта. Йӧнӹм ӹштӹмӓш оценкым вес перспективы тӧрлӹмӓшвлӓ ылен: здороважым кӱ тӹдӹм анзыкыла ӹлен жертвыш шушыргышывлӓ доно кӹлвлӓм чӹдемдӓш кердеш манярын ылына потенциально примерны, кӹдӓлӓш ӹштендӓ тӹдӹ кӱ элышты ӹлӹмӓш доно тӓнгӓштӓрӓш. Тишкӹ йӧн йӧн доно кычылталтын эмгатымаш тетяжӹ уке-нӹнӹн ӹлӹмӓш верц статусым эче ак ровотаеп. Юридический литература, айырымы гишӓн ядмашвлӓм решӹмӓш ялгорны кужы психический тӹшкӓ теоретический тышкалт размер эксӹкӹм, обсуждаен нӹнӹм англо-американский судебный практика - концептуальный, личностный дӓ функциональный. Ялгорны доно эксӹк толеш ыльы имущество эртӓрӓт аналогия концептуальный: эдем организм характержӹм тенге ӹлен шотлалтеш функция - ой-ой, кыце, мӱм, пӧрт, тенгеок пай дӓ т. м, каждый лаштыкым улы кӓпшӹ ценностьвлӓм шижӹтӓт, тӹдӹн доно ӓль шушыргышывлӓэш ямдаш лиэш гӹнь, тӹдӹлӓн вашталташ келеш ылнежӹ (окса, значени лыктын, нӹнӹ гӹц нӓлӹн кердӓт лиэш). Системыш тенгеок практикыштат тарифный манын кычылталтеш, кыды нелӹ шушыргышывлӓ доно кӹлдӓлтшӹ согласны размер тышкалтышым. Тенге, шамак толшеш, ик кӹрвенгӓ стерлинг 3000-4000 йомдарымаш сӹнзӓ аклалтеш, указательный стерлинг 1250 фунтын парня, онгылашыштыжы шушырген 6250-англиш ӹлӓш дӓ т. м манын, ик кӹрвенгӓ стерлинг тарифный схемы тышкалтын, кыдын доно кычылталтын комиссия эксӹкӹм шӓкшӹжӹ, сулыквлӓм ӹштӹшӹ, 1994 и гӹц тӹнгӓлӹн. Сылымы ӓль ти схемы эксӹкӹм моральный, преступлеништӹ насильственный доно кӹлдӓлтеш, кыды докы канден тӹдӓ пычым: пычым лыктын, ӹш тымдышы, кӹлӹм пыдештмӓш социальный, вес ышдымы ылшы (биологический числан тыдым) шушыргышы эдем кап, мам тӹдӹн кӧргӹштӹжӹ пӓшӓм ӓнгӹсӹрӹн, социальный ӹлӹмӓш доно кӹлдӓлтеш. Весӹм эксӹкеш каеш, каждыйыштыжы коклы вӹц тӹжем цӹреӓн схемы доно ик жепӹштӹ шӓлӓтен тарифный группыш тышкалта. Тенгежӹ Минимальный психический кӱ тышкалта размер (махань) дӓ ӓрняштӹ ик куд тӹжем фунт стерлинг луаткудыт нелылыкым якте ӹштен. Индивидуальный каждыйжын айыртемжӹм конкретный годым, ти йӧнвлӓм кычылтмаш схемы игнорироваться. Личностный иктешлӓлтӹн ялгорны тӹшкӹ, мам кӧргӹ тыргыжланымашвлӓ, здоровам шушырген, кӧргӹш потерпевший айыртемвлӓжӹ доно кӹлдӓлтӹн. Тенге, каеш дӓ анзыкыла ӹлӹмӓш целет нӓлмӹ эртӓрӓш йӧн йӧн ешартыш йолажы тышкалт ончыл (йомдарымаш пиалым). Очыни, ма техеньӹ тышкалтеш нӓлмӹк условивлӓ суммыжы пӓлемдӓлтеш Функциональный шаналтен ӹштӓш лидӹмӓш ялгорны"ценностьвлӓм"пиалемлан, седӹндон, шотлалтеш, ма ылеш техеньӹ судшы тӹжем назначен истец, ситӓлык ылын, тӹдӹлӓн манын шоктышым. Конечно, сша йӧн туяш суд дӓ судвлӓн англичанвлӓм рончыле опытшы уке, уке гынь каждый правоотношение деликтный характеристикыжы спецификӓн каеш. Системыш эксӹк толеш келеш манын тидӹ моральный правовой ответственность условивлӓм"шыпшмаш"годым жертвыш, эксӹкӹш причинитель гӹнь, ӹштӹмӹ производство ылыныт вет-техень действим ответчик следственный йӓрӓн дӓ эксӹкӹм лоштышы кыл. Шачмы принципӹм шотышкы пингӹдӹ дӓ судвлӓн достаточным психический критерий предсказуемость эксӹкӹм кычылталтеш, эдемӹн прававлӓжӹм ик тышкалт шачыкташ йӧнӹм гӹц толеш. Пӓлемдӓш келеш, манын ядмашеш тышкалт йӓнг (духовный) предметӹн соок эксӹк толеш дела агыл. Шӹренжок эдем ситӓ, ти ядмашвлӓм решӓш дӓ судвлӓн тӱнӹ потерпевший качкыт. Вескид сӓндӓлӹквлӓ шотлаш келеш опытвлӓштӹм кычылт, шукы лывыртымаш эл (Великобритания, США, Франци, германин дӓ т. м) моральный эксӹк гишӓн шӱдӹ и утла пӓшӓм тӹнгӓлмӹ анжен шӓкшӹжӹ, моральный дӓ шукы жеп эксӹкӹш эл украинын дӓ тенге пиш тышкалт ак легализация весӹвлӓ доно тӓнгӓштӓрен. Тидӹ моральный дӓ виӓнгдӓш праважы улы мӓмнӓн элышты ышташ полшен яжоэмдӹмӓшӹм защиты керӓл ылмы ирӹк дӓ эксӹкӹм тышкалтын, конституци украина гарантируйымыла. Ответственность гӹц отказым: тареш ылыт гӹнят документ весӹвлӓ ару обеспеченилӓн вим пуа, тӹдӹм годым ак ли кредитеш юридический консультаций паснаок айыртемӓлтӹт, экспертвлӓ дӓ ланзылымы доно ӓль юрист ылеш.
